Dẫn xuất halogen - alcohol - phenol - SGK Hóa học Lớp 11 chân trời sáng tạo
Chương u201cDẫn Xuất Halogen u2013 Alcohol u2013 Phenolu201d là một phần quan trọng trong chương trình Hóa học lớp 11, bộ sách Cánh Diều. Chương này trang bị cho học sinh những kiến thức cơ bản và chuyên sâu về ba loại hợp chất hữu cơ quan trọng: dẫn xuất halogen, alcohol (ancol) và phenol. Việc nắm vững kiến thức về cấu trúc, tính chất vật lý, tính chất hóa học, điều chế và ứng dụng của các hợp chất này là nền tảng vững chắc để học sinh tiếp cận các hợp chất hữu cơ phức tạp hơn trong chương trình hóa học nâng cao và ứng dụng thực tiễn.
1. Giới Thiệu Chương Nội dung chính: Chương này tập trung vào việc nghiên cứu cấu trúc phân tử, tính chất vật lý, tính chất hóa học, phương pháp điều chế và ứng dụng của dẫn xuất halogen, alcohol và phenol. Học sinh sẽ được làm quen với các khái niệm quan trọng như phản ứng thế, phản ứng tách, liên kết hydrogen, ảnh hưởng của nhóm chức đến tính chất của phân tử. Mục tiêu chính: Hiểu rõ cấu trúc và danh pháp của dẫn xuất halogen, alcohol và phenol. Nắm vững các tính chất vật lý và hóa học đặc trưng của từng loại hợp chất. Giải thích được mối liên hệ giữa cấu trúc và tính chất của các hợp chất. Vận dụng kiến thức để giải các bài tập định tính và định lượng liên quan. Nhận biết và phân biệt được các loại hợp chất này trong thực tế. Nêu được các ứng dụng quan trọng của dẫn xuất halogen, alcohol và phenol trong đời sống và công nghiệp. 2. Các Bài Học ChínhChương này thường được chia thành các bài học nhỏ, mỗi bài tập trung vào một khía cạnh cụ thể của dẫn xuất halogen, alcohol và phenol. Dưới đây là tổng quan về các bài học chính:
Bài 1: Dẫn Xuất Halogen: Khái niệm và danh pháp: Giới thiệu về dẫn xuất halogen, cách gọi tên theo danh pháp thay thế và danh pháp thường. Tính chất vật lý: Ảnh hưởng của halogen đến nhiệt độ sôi, độ tan. Tính chất hóa học: Phản ứng thế halogen bằng nhóm hydroxyl (OH), phản ứng tách HX tạo alkene. Điều chế: Điều chế dẫn xuất halogen từ hydrocarbon, alcohol. Ứng dụng: Ứng dụng trong công nghiệp, nông nghiệp, y học. Bài 2: Alcohol (Ancol): Khái niệm và danh pháp: Giới thiệu về alcohol, phân loại (bậc 1, bậc 2, bậc 3), cách gọi tên. Tính chất vật lý: Ảnh hưởng của liên kết hydrogen đến nhiệt độ sôi, độ tan. Tính chất hóa học: Phản ứng với kim loại kiềm, phản ứng ester hóa, phản ứng oxy hóa. Điều chế: Điều chế alcohol từ alkene, dẫn xuất halogen, aldehyde, ketone. Ứng dụng: Ứng dụng làm dung môi, nhiên liệu, nguyên liệu sản xuất hóa chất. Bài 3: Phenol: Khái niệm và cấu trúc: Giới thiệu về phenol, sự khác biệt giữa phenol và alcohol. Tính chất vật lý: Ảnh hưởng của liên kết hydrogen đến nhiệt độ sôi, độ tan. Tính chất hóa học: Tính acid yếu, phản ứng thế vào vòng benzene (halogen hóa, nitro hóa). Điều chế: Điều chế phenol từ benzene. Ứng dụng: Ứng dụng trong sản xuất nhựa, thuốc nhuộm, chất diệt khuẩn. Bài tập và luyện tập: Các bài tập trắc nghiệm và tự luận giúp củng cố kiến thức và rèn luyện kỹ năng giải bài tập. Thực hành: Các bài thực hành giúp học sinh trực tiếp quan sát và thực hiện các phản ứng hóa học liên quan đến dẫn xuất halogen, alcohol và phenol. 3. Kỹ Năng Phát TriểnKhi học chương này, học sinh sẽ phát triển các kỹ năng sau:
Kỹ năng ghi nhớ và vận dụng kiến thức: Ghi nhớ các khái niệm, định nghĩa, tính chất và ứng dụng của các hợp chất. Vận dụng kiến thức để giải thích các hiện tượng hóa học và giải các bài tập. Kỹ năng phân tích và so sánh: Phân tích cấu trúc phân tử, so sánh tính chất của các loại hợp chất, nhận biết và phân biệt chúng. Kỹ năng giải quyết vấn đề: Giải các bài tập định tính và định lượng liên quan đến dẫn xuất halogen, alcohol và phenol. Kỹ năng thực hành: Thực hiện các thí nghiệm hóa học một cách an toàn và chính xác. Quan sát, ghi chép và phân tích kết quả thí nghiệm. Kỹ năng tư duy logic: Xây dựng mối liên hệ giữa cấu trúc, tính chất và ứng dụng của các hợp chất. Kỹ năng làm việc nhóm: Hợp tác với các bạn trong nhóm để thực hiện các thí nghiệm và giải quyết các bài tập. 4. Khó Khăn Thường GặpHọc sinh có thể gặp một số khó khăn khi học chương này:
Khó khăn trong việc ghi nhớ danh pháp: Danh pháp của các hợp chất hữu cơ, đặc biệt là danh pháp thay thế, có thể gây khó khăn cho học sinh. Khó khăn trong việc hiểu rõ các phản ứng hóa học: Các phản ứng hóa học của dẫn xuất halogen, alcohol và phenol có thể phức tạp và khó nhớ. Khó khăn trong việc vận dụng kiến thức để giải bài tập: Học sinh có thể gặp khó khăn trong việc xác định loại phản ứng, viết phương trình phản ứng và tính toán các đại lượng hóa học. Khó khăn trong việc liên hệ kiến thức với thực tế: Học sinh có thể chưa thấy rõ được ứng dụng của dẫn xuất halogen, alcohol và phenol trong đời sống và công nghiệp. 5. Phương Pháp Tiếp CậnĐể học tập hiệu quả chương này, học sinh nên áp dụng các phương pháp sau:
Học lý thuyết kết hợp với thực hành: Không chỉ học thuộc lòng lý thuyết mà cần thực hành các thí nghiệm để hiểu rõ bản chất của các phản ứng hóa học. Sử dụng sơ đồ tư duy: Sơ đồ tư duy giúp hệ thống hóa kiến thức một cách trực quan và dễ nhớ. Làm nhiều bài tập: Luyện tập giải nhiều bài tập từ dễ đến khó để rèn luyện kỹ năng và củng cố kiến thức. Liên hệ kiến thức với thực tế: Tìm hiểu về ứng dụng của dẫn xuất halogen, alcohol và phenol trong đời sống và công nghiệp để tăng hứng thú học tập. Hỏi thầy cô và bạn bè: Khi gặp khó khăn, đừng ngần ngại hỏi thầy cô và bạn bè để được giải đáp. Sử dụng các nguồn tài liệu tham khảo: Tham khảo sách giáo khoa, sách bài tập, các tài liệu trên internet để mở rộng kiến thức. 6. Liên Kết Kiến ThứcChương "Dẫn Xuất Halogen u2013 Alcohol u2013 Phenol" có mối liên hệ chặt chẽ với các chương khác trong chương trình Hóa học lớp 11 và các lớp dưới:
Chương Hydrocarbon: Kiến thức về hydrocarbon là nền tảng để hiểu về cấu trúc và tính chất của dẫn xuất halogen, alcohol và phenol. Chương Đại cương về hóa hữu cơ: Các khái niệm về liên kết hóa học, hiệu ứng electron, đồng phân, danh pháp là kiến thức nền tảng cho chương này. Hóa học lớp 12: Kiến thức về alcohol và phenol sẽ được sử dụng trong các chương về carbohydrate, lipid, protein. Từ khóa: Dẫn xuất halogen:
Alkyl halide, aryl halide, phản ứng thế, phản ứng tách.
Alcohol (Ancol):
Bậc alcohol, liên kết hydrogen, phản ứng ester hóa, phản ứng oxy hóa.
Phenol:
Tính acid yếu, phản ứng thế electrophin, vòng benzene.
Danh pháp:
Danh pháp thay thế, danh pháp thường.
Tính chất vật lý:
Nhiệt độ sôi, độ tan.
Tính chất hóa học:
Phản ứng với kim loại, phản ứng với acid, phản ứng với base.
Điều chế:
Từ hydrocarbon, từ dẫn xuất halogen, từ alcohol.
* Ứng dụng:
Dung môi, nhiên liệu, nguyên liệu sản xuất hóa chất, chất diệt khuẩn.